Hisse manipülasyonu: örnekler ve türleri.

Önceki yazılarımızda dikkat çektiğimiz konulardan spekülasyon ve manipülasyon kavramlarından bu gün manipülasyon gerçeğini inceleyeceğiz.

Piyasa manipülasyonu denen şeyin gerçekleşebileceği bir dizi yol vardır. Bu, hisse fiyatlarını aşağı  ya da yukarı yönde hareket ettirmek amacıyla fiyatların manipüle edilmesi anlamına gelir.

Hisseler nasıl manipüle ediliyor? 

Borsada fiyat manipülasyonu çeşitli şekillerde gerçekleşebilir. Amaçları her zaman piyasa fiyatını genellikle yasal olmayan bir şekilde manipüle etmektir. Amaç her zaman ilgili finansal aracın fiyatını kasıtlı olarak bir yöne veya diğerine yönlendirmektir. Küçük yatırımcılar ve hissedarlar gibi piyasa katılımcıları için bu tür fiyat manipülasyonlarının ciddi sonuçları olabilir, çünkü örneğin tahmin edilemeyen ciddi kayıplar söz konusu olur. Peki fiyat manipülasyonu pratikte ne şekilde gerçekleşiyor? Temel olarak aşağıdaki prosedürler izlenebilir :

• Yanlış bilgi
• Hatalı veya gecikmeli  duyurular
• Yatırımcılar arasında gizli anlaşma
• Sahte siparişler
• Scalping veya pump-and-dump(doldur boşalt) manipülasyonu

Şimdi bu piyasa manipülasyonu olasılıklarına daha yakından bakmak istiyoruz.

Yanlış bilgi yoluyla fiyat manipülasyonu

Fiyat manipülasyonunun nispeten yaygın bir şekli, bir şirket hakkında yanlış bilgi ve söylentiler yoluyla borsadaki piyasa fiyatını kasıtlı olarak etkilemekten ibarettir. Burada, uygulamada, ne tür yanlış bilgilerin yayılabileceğine dair çok sayıda manipülatörler tarafından denenmiş uygulamalar vardır, örneğin

• Şirket birleşmesi iddiası
• Devralma iddiaları
• Bir gelişmede çığır açıldığı iddiası
• Kârda düşüş iddiası

Yanlış bilginin yayılmasına bağlı olarak, piyasa katılımcılarını alım satımlarıyla bir yöne veya başka bir yöne yönlendirmek mümkündür. Yanlış bilgiyi yayan kişi daha önce hisseleri kendisi satın almış veya satmışsa, ticaret kanunu kapsamında cezalandırılabilen bir davranış olmakla beraber içeriden öğrenenlerin manipülasyonu  de söz konusu olabilir.

Yanlış veya gecikmiş açıklamalar

Her şirket, önemli haber ve değişiklikler olması durumunda durumu KAP (Kamuoyu Aydınlatma Platformu) ta duyuru yayınlamakla yükümlüdür. Bu aslında hisse fiyatının kasıtlı olarak manipüle edilmesinden ziyade şirket içindeki bir hatadır. Bununla birlikte, bu tür hatalı veya gecikmeli duyuru bile, ilgili piyasa katılımcılarının yanlış veya çok geç tepki vermesi nedeniyle fiyat manipülasyonuna yol açarak fiyatların olmaması gereken bir hareket göstermesine sebep olurlar.

Yatırımcılar arasında gizli anlaşma

Son yıllarda sıkça rastlanan bir fiyat manipülasyonu şekli, çoğu küçük yatırımcı olmak üzere birçok yatırımcının kendi aralarında anlaşmasıdır. Her halükarda, geçmişte çok sayıda küçük yatırımcı özel internet forumları aracılığıyla işbirliği yapmış ve böylece hisse fiyatını büyük ölçüde manipüle etmişlerdir. Bu tür eylemler giderek daha sık görülüyor, çünkü bireysel yatırımcılar sadece nispeten az sayıda hisse alıp satsalar bile, gizli anlaşma yapan çok sayıda piyasa katılımcısı fiyatın önemli ölçüde manipüle edilmesine yol açabilir.

Sahte siparişler

Piyasa manipülasyonunun biraz daha karmaşık bir biçimi sahte emirler, yani yanlış – gerçekleştirilmemiş anlamında – alım satım emirleridir. Yöntem, daha yüksek hacimli alım veya satım emirlerinin yalnızca görünüşte piyasaya verileceği şekilde çalışır. Tabii ki bu kasıtlı olarak kamuoyunda dile getirilir, ancak siparişin gerçekten verileceği veya verildiği belirtiliyor. Özellikle küçük hisse senetleri söz konusu olduğunda, bu sahte emirler büyük fiyat değişikliklerine neden olabilir ve bu nedenle kesinlikle piyasa manipülasyonu teşkil eder.

Scalping veya pump-and-dump manipülasyonu

Fiyat manipülasyonunun oldukça yeni bir biçimi, genellikle pump-and-dump manipülasyonu olarak da adlandırılan scalping’dir. Bu durumda, genellikle kuruşluk hisse senedi aralığında olan belirli hisse senetleri kasıtlı olarak muazzam bir şekilde yukarı itilir. Bu, güvenliğin örneğin e-posta, haber bültenleri veya sosyal medya kanalları aracılığıyla kitlesel olarak tanıtılacağı şekilde çalışır. Bu bağlamda genellikle hayali hikayeler ve tamamen abartılı vaatler kullanılır. 

Buna ek olarak, örneğin önümüzdeki birkaç gün içinde hisse fiyatının tavan yapacağından bahsedilerek potansiyel piyasa katılımcıları baskı altına alınmaktadır. Bu gibi durumlarda, hisselerin itilmesinin tek bir nedeni vardır, yani traderin  kendisinin yüksek, finansal bir kar elde etmesi. Pompala ve boşalt yöntemi genellikle aynı şemaya göre çalışır ve aşağıdaki aşamalara ayrılır:

1. Tüyocu, hisseleri daha düşük bir fiyattan satın alır

2. Hisse senediyle ilgili hikayenin sosyal medya kanalları, e-posta ve haber bültenleri aracılığıyla yayılması

3. Piyasa katılımcıları hisseyi satın aması  ve fiyatın yükselmesi

4. Trader menkul kıymetleri yüksek kârla satar

5. Hisse fiyatı büyük ölçüde düşer

6. birçok yatırımcı zarara uğrar 

Dolayısıyla bu piyasa manipülasyonunun amacı, hisse fiyatını yükseltmek ve böylece işlem sahibinin daha önce kendisi tarafından satın alınan hisseleri yüksek bir kârla ve önemli ölçüde daha yüksek bir fiyattan satabilmesini sağlamaktır.

Fiyat manipülasyonu cezai bir suç mudur?

Her durumda olmasa da birçok durumda, borsada fiyat manipülasyonu cezalandırılabilir. Manipülasyonun kasıtlı ve bilinçli olarak gerçekleştirilmesi halinde her zaman cezai bir suç işlendiği varsayılabilir. Buna ek olarak, ilgili hisse hakkında genellikle icat edilmiş veya abartılmış “gerçekler” vardır ve bunlar her zaman piyasa oyuncularının eylemleri üzerinde etkili olur. Bununla birlikte, sadece hisse fiyatı manipülasyonu şüphesinin cezai kovuşturma için henüz yeterli olmaması sorunlu bir durumdur. Bunun yerine, kasıtlı bir piyasa manipülasyonu yapıldığına dair sağlam kanıtlar olmalıdır.

Buna ek olarak, ilgili hisse fiyatının neredeyse yalnızca gerçekleştirilen fiyat manipülasyonu sonucunda önemli ölçüde düştüğünü veya yükseldiğini kanıtlamak gibi bir başka sorun daha vardır. Bu zordur çünkü hisse fiyatlarını etkileyebilecek çok sayıda faktör vardır. Bu nedenle fiyat manipülasyonu genellikle cezalandırılabilir, ancak mahkumiyetler aslında nispeten az sayıda vakada gerçekleşir.

Fiyat manipülasyonu tam olarak ne zaman mevcuttur?

Borsada tam olarak ne zaman manipülasyon olduğuna dair tamamen tek tip bir tanım yoktur. Ancak genel olarak fiyat manipülasyonu, ilk adımda bir kişi veya şirketin belirli bir menkul kıymet hakkında kasıtlı ve bilinçli olarak yanlış beyanlarda bulunması şeklinde tanımlanmaktadır. Bu, ya hisselerin kendisini ya da hakkında en azından yanıltıcı beyanlarda bulunulan şirketi kapsar. Buna ek olarak, yanlış bilgi şirketin değerlemesi ve dolayısıyla hisse fiyatı ile de ilgili olmalıdır. Dolayısıyla, yanlış bilgi ve beyanlar piyasalarda yanıltıcı sinyallere yol açar ve bu da fiyatların istenen yönde hareket etmesine neden olursa, genellikle ceza hukuku anlamında da manipülasyon söz konusu olur.